Spekkoek
Het lijkt wel een enorm
blok lego als je voor het gebouw De Bazel staat. Op elkaar gestapelde lego met
strepen in kleuren. De Amsterdammers noemen het dan ook de ‘spekkoek’. Het is
een groot gebouw, zeker als je bedenkt dat precies op deze plek allemaal huizen
stonden. Al die huizen zijn gesloopt om plaats te maken voor dit grote kantoor.
Voor het kantoor razen de auto’s de trams en de fietsen langs. De Vijzelstraat
is altijd een hele drukke straat geweest, maar toen ze hier het kantoor wilden
bouwen vonden ze dat de straat breder moest.
Nu zien we het niet. Maar
onder de straat wordt de Noord/Zuidlijn aangelegd.
Misschien heb je er wel
over gehoord, dat er huizen verzakten en dat de bewoners er niet blij mee
waren. Vroeger deden ze er niet moeilijk over. Als ze vonden dat er iets in de
weg stond, dan braken ze het zomaar af zonder te kijken of het bijzonder genoeg
was om het te laten staan. De
Vijzelstraat moest breder, zodat er meer verkeer door kon. Nu willen ze de oude
huizen aan de Vijzelstraat graag bewaren, omdat ze er nu de waarde wel van inzien.
De Bazel
De Bazel heeft maar een
kleine ingang voor zo’n groot gebouw. De deuren zitten tussen twee beelden:
eentje met de ogen dicht is Azië en de andere is Europa. Boven de deur staat
“Nederlandsche Handelsmaatschappij”. Vroeger hoorde Indonesië bij Nederland. Het
land was, zoals dat heet, een kolonie. In Indonesië werden koffie, rietsuiker,
tabak en kruiden verbouwd en dat werd naar Nederland verscheept. Hier werd het
verkocht en dat leverde veel geld op.
Dat er goed mee verdiend werd is te zien aan het gebouw, groot en rijk
versierd.
Het hele gebouw is sjiek
en was voor rijke mensen neergezet. Alleen die hadden geld genoeg om geld en
juwelen in een kluis te stoppen. De Bazel was een bank, met een schatkamer met
hele grote kluisdeuren. Die zijn er nog steeds, maar er zit ‘helaas’ geen geld
of goud meer in. Er waren loketten voor de klanten in de hal. Om daar te komen
moeten we door de ingang. De ingang is klein maar heel bijzonder. Er zitten een
paar gewone deuren in. Maar zij kunnen ook als geheel de grond in zakken. Als
je rond de opening of sluitingstijd van het Stadsarchief komt kan je dat zien
gebeuren.
De Hal
Het lijkt een beetje op Alice
in Wonderland: Vanuit een drukke straat loop je een hele nieuwe wereld binnen.
Door de glazen kap valt veel licht naar binnen. De grote zuilen zijn een deel
van een betonskelet. Net als onze botten ons dragen, zo draagt het betonskelet
het gebouw. Nu wordt bijna alles met beton gemaakt, maar toen was het de meest
moderne techniek die er was. De architect Van Gendt tekende het betonskelet en
de Bazel ontwierp het gebouw. Ze werkten samen. De mooie grote zuilen en de
vloeren zijn onderdeel van het betonskelet.
Heel jammer is het dat de
Bazel zelf het gebouw nooit af heeft gezien. Hij was al ziek, had last van zijn
longen en in 1923 is hij gestorven. De bouw heeft tot 1926 geduurd.
In het gebouw werden
liften geplaatst, dat kwam toen nog bijna niet voor. Die waren er alleen voor
de directeuren. De gewone mensen die er werkten moesten met de trap.
Heel
bijzonder was de buizenpost. In kokers werden berichten door het hele gebouw
verzonden. Door het onder hoge druk blazen van lucht door de buizen vlogen ze
snel door de buizen heen. Al die buizen kwamen bij elkaar in de kelder. Jammer
genoeg is dit systeem er niet meer.
In de kelder is ook een
speciale ondergrondse gang. Je kon hierdoor van dit gebouw naar een nieuw
gebouw aan de andere kant van de Keizersgracht lopen. Dat was toen de
Nederlands Handelsmaatschappij de ABN (Algemene Bank Nederland) was geworden.
De spekkoek had een ‘poentunnel’ gekregen. De Amsterdammers dachten dat er veel
geld door de gang van het ene gebouw naar het andere werd gebracht. De ingangen
van de tunnel zijn dichtgemaakt, niemand kan er meer door…. Misschien alleen
nog maar de muizen.
De schatkamer
Omdat De Bazel als een
bankgebouw ontworpen is heeft het een hele grote kluis. Dat was toen nieuw en
alleen bedoeld voor mensen met geld. Gewone mensen deden hun geld niet op de
bank. Want ze hadden niet veel om te sparen. Lang werd geld nog in schatkisten
bewaard. Er waren wel banken maar dat kon je in de straat niet zien Ze hadden
vaak niet eens een uithangbord, kluizen kwamen pas veel later. En zo’n reuzenkluis
als hier kenden ze in Nederland nog niet.
De Bazel was in Duitsland en Engeland
gaan kijken hoe je zo’n grote bank moest bouwen. Daar stonden ze al. De
schatkamer heeft metersdikke wanden en dikke stalen deuren. Als er een bom op
zou vallen zou de schatkamer heel blijven.
De Italiaanse zaal
Het gebouw en alles wat
er in stond aan de muur hing, echt alles, was door De Bazel ontworpen. De
stoelen, de tafels, het serviesgoed; zijn allemaal ontwerpen van hem. In die tijd
gebeurde dat vaker. Alleen
Italiaanse zaal is niet van hem. De Bazel wilde deze zaal eigenlijk
helemaal niet. Hij moest. Deze kamer is de vergaderzaal komt uit het vorige
kantoor van NHM dat aan de Herengracht stond.. De directeuren vonden het zo
mooi dat ze het mee wilde nemen. En het is gebeurt.  |
| NHM aan de Herengracht |
De Bazel vond dat de zaal
niet paste in zijn ontwerp.
Deze vergaderzaal is heel
bijzonder. Op de muren hangen grote geschilderde landschappen. Het is niet
Nederland als je naar de landschappen kijkt. Je ziet bergen en beken, herders
met schapen en koeien, bomen, vogels vliegen rond en er rijden mannen te
paard. Als je hier bent lijkt het
alsof je door de ramen naar buiten kijkt en in Italië bent. Het landschap is
nog mooier gemaakt dan het in het echt zou zijn. De schilder heette Jan
Augustini en woonde in Haarlem in de 18e eeuw. Hij is zelf nooit in
Italië geweest. Het is fantasie: een prachtige romantische fantasie.
De Koningszaal
Alles was ontworpen en zo
ook de Koningszaal, die helemaal is ingericht voor de ontvangst van leden van
de Koninklijke familie. Aan de muur hangen portretten van onze koningen en
koninginnen. Niet zo gek, want de koninklijk familie benoemde de directeuren.
Nog steeds worden hier nog wel eens koninklijk bezoek ontvangen of belangrijke
gasten zoals bij voorbeeld de Turkse president. Dat doet dan de burgemeester
van Amsterdam.
In de Bazel is heel veel
groen gebruikt. Er is iets vreemds met dat groen. Het groen werd gebruikt om
aan te geven hoe belangrijk iemand was. Hoe hoger in rang, hoe donkerder groen
de muren van de kamer waarin hij werkte. Dat was alleen in de kamers van de
directie. Prachtige donkere, indrukwekkende kamers met veel donker eikenhout.
De
kamer van de President Directeur in het donkerste groen. Deze kamer ligt
precies in het midden om te laten zien hoe belangrijk hij wel was.
Iedere directeur had een
eigen toilet en een wachtkamer. Boven de deur zijn 3 lampjes. Als het rode
lampje brandde mocht je niet naar binnen; het witte betekende dat hij aan de
telefoon zat. Als laatste was er nog een lampje bedoeld voor de bode, iemand
die boodschappen of andere zaken rondbracht. Brandde dat lampje dan wisten de
boden dat ze ‘ontboden’ werden.
In de kamer van de
president directeur hangt ook de klok met het kogelgat. Weet je het verhaal
nog?
